Święty Mikołaj, Santa Claus, Weihnachtsmann czy Dziadek Mróz? - Czyli kto obdarowuje dzieci w różnych krajach?

Czy Święty Mikołaj to ta sama postać co niemiecki Weihnachtsmann czy może Nikolaus? A może bardziej angielsko brzmiący Father Christmas czy amerykański  Santa Claus? Kim jest zatem rosyjski Dziadek Mróz (Дед Мороз)? I czy na Ukrainie przychodzi do dzieci Dziadek Mróz (Дед Мороз) czy może Święty Mikołaj (Святый Миколай)? Żeby odpowiedzieć córce na te pytania musiałam się solidnie oczytać i przy okazji powstał post, który pomoże zrozumieć różnice między tymi postaciami innym dzieciom, które zamieniły się już w pomocników Św. Mikołaja i uczestniczą aktywnie w przygotowywaniu prezentów dla bliskich.

Żeby ustalić tożsamość Weihnachtsmanna, Nickolausa, Santa Clausa i Dziadka Mroza musimy odpowiedzieć sobie na zasadnicze pytanie:

Kim był prawdziwy Święty Mikołaj?

Święty Mikołaj to postać autentyczna biskupa, żyjącego w w IV wieku w mieście Mira na terenach dzisiejszej Turcji. Święty Mikołaj słynął z wielkiego serca i rozdawania dóbr potrzebującym.
 

Jedna z legend głosi, że pewien człowiek, który popadł w nędzę, postanowił sprzedać swoje trzy córki do domu publicznego. Gdy biskup dowiedział się o tym, nocą wrzucił przez komin trzy sakiewki z pieniędzmi. Wpadły one do pończoch i trzewiczków, które owe córki umieściły przy kominku dla wysuszenia. Stąd w krajach, gdzie w powszechnym użyciu były kominki, powstał zwyczaj wystawiania przy nich bucików lub skarpet na prezenty. Tam, gdzie kominków nie używano, św. Mikołaj po cichutku wsuwa prezenty pod poduszkę śpiącego dziecka lub wkłada je do jego starannie wyczyszczonych bucików, stojących w korytarzu.

Zwyczaj obdarowywania dzieci prezentami przez Świętego Mikołaja kultywowany jest w wielu krajach na całym świecie.

Kiedy przychodzi Św. Mikołaj?

Święty Mikołaj obdarowuje dzieci prezentami 6 grudnia (w rocznicę jego śmierci). Grzecznym dzieciom przynosi prezenty (zwykle słodycze), a niegrzecznym (na ostrzeżenie) rózgę - choć osobiście nie znam dziecka, które by taką rózgę faktycznie dostało ;). W większości polskich miast i wsi Św. Mikołaj przynosi prezenty dzieciom dwa razy w roku. Pierwszy raz 6 grudnia w swoje patronalne święto oraz na Boże Narodzenie.

Czy we wszystkich polskich domach kultywowana jest tradycja obdarowywania dzieci przez Św. Mikołaja?

Jak Polska długa i szeroka tradycja obdarowywania dzieci przez Św. Mikołaja jest dość niejednorodna. W Wielkopolsce, prezenty na Boże Narodzenie przez długi czas przynosił Gwiazdor, Święty Mikołaj przynosił je tylko 6 grudnia. Dziś Gwiazdor jest już mniej popularny i zastępuje go z powrotem coraz częściej postać Św. Mikołaja.

W Małopolsce prezenty pod choinką zostawia Aniołek, natomiast w nocy z 5 na 6 grudnia prezenty przynosi Święty Mikołaj.

Na Górnym Śląsku i w Czechach prezenty na Boże Narodzenie przynosi Dzieciątko utożsamiane z postacią Jezusa Chrystusa. 6 grudnia prezenty przynosi Święty Mikołaj.

Na Śląsku Cieszyńskim prezenty w dzień Bożego Narodzenia przynosi Aniołek.

Na Dolnym Śląsku prezenty w Boże Narodzenie przynosi Gwiazdka.

Mieszkańcom Płaskowyżu Tarnogrodzkiego natomiast na Boże Narodzenie prezenty przynoszą krasnoludki. Św. Mikołaj jedynie 6 grudnia.

A kto obdarowuje dzieci u naszych zachodnich sąsiadów?

W Niemczech spotykamy się z dwiema postaciami: jest to Weihnachtsmann oraz Nikolaus. Wyglądają dość podobnie: mają czerwone płaszcze, siwe brody i worki pełne prezentów. Historycznie między nimi istnieją jednak dość istotne różnice.

Nikolaus to nikt inny jak nasz Św. Mikołaj. W związku z niemieckim okresem reformacji i odrzuceniem dogmatu świętych, postać Świętego Mikołaja (der heilige Nikolaus) została zastąpiona przez Weihnachtsmanna. W związku z tym, że Polska przez 123 lata znajdowała się pod wpływem pruskiego zaborcy, również na naszych ziemiach próbowano dość skutecznie przeforsować zamianę Św. Mikołaja na Gwiazdora, który do dziś obdarowuje dzieci w niektórych wielkopolskich domach. 

Ho Ho Ho czyli kto przychodzi z prezentami za oceanem?

Europejscy emigranci zabrali ze sobą tradycję obdarowywania przez Św. Mikołaja z Europy do Ameryki.

Z postaci historycznej Św. Mikołaja w USA stworzono kolejną postać, która odbiega wizerunkiem od prawdziwego Św. Mikołaja, jest to oczywiście nikt inny tylko Santa Claus. Na początek przedstawiany był on w różnokolorowym płaszczu i dopiero na początku XX wieku jego wizerunek stał się bliski wizerunkowi współczesnego komercyjnego Mikołaja. Dziś Santa Claus przedstawiany jest na świecie jako ciepły i sympatyczny staruszek w czerwonym płaszczu, obszytym białym futrem, z siwą brodą i czapką z pomponem. Amerykański koncern Coca-Coli wykorzystywał taki wizerunek Mikołaja w reklamie swoich produktów i sprowadził go w tak przerobionej formie z powrotem do Niemiec jako Nikolausa.

Tymczasem historyczna postać Św. Mikołaja coraz bardziej odchodziła w zapomnienie.

W USA Święty Mikołaj (Santa Claus) nie przychodzi do dzieci 6 grudnia tak jak w Polsce. Santa Claus przychodzi w nocy z 24 na 25 grudnia. 24 XII jest jedynym świątecznym dniem wolnym od pracy w USA. Mikołaj jest ubrany podobnie jak w Polsce, przy czym ma krótki płaszcz i czerwone spodnie, a na plecach duży wór prezentów. Wchodzi przez komin i prezenty zostawia przy kominku lub w skarpetach. W domu na niego czekają tradycyjne szklanka mleka i ciasteczka.  Amerykańskie dzieci muszą być bardzo cierpliwe bo dopiero rano 25 grudnia mogą rozpakować tak długo oczekiwane prezenty.

Santa Claus niejedno ma imię w języku angielskim, znany jest również jako Saint Nicholas (czyli nasz Św. Mikołaj), Kris Kringle, Father Christmas, lub zwyczajnie jako Santa. Określenie Father Christmas jest typowo brytyjskie i pochodzi z czasów wiktoriańskich - etymologicznie niesamowicie kojarzy mi się z niemieckim określeniem Weihnachtsmann.  Więcej o różnicy między Fatherchristmas a Santa Claus możecie poczytać TU.

Jaką postać przybrał Św. Mikołaj na Ukrainie i w Rosji? 

Na Ukrainie 19 grudnia (wg kalendarza juliańskiego) do dzieci przychodzi Святый Миколай i jest to ta sama postać Św. Mikołaja, która obdarowuje polskie dzieci 6 grudnia (wg kalendarza gregoriańskiego).

W Rosji św. Mikołaj był również otoczony kultem jako patron uciśnionych i skrzywdzonych, ale przejętą z zachodu postać rozdającą dzieciom prezenty nazwano Dziadkiem Mrozem (Дед Мороз), podobno ze względu na podobieństwo do bajkowej postaci nazywanej Мороз Красный Нос. W 1935r. jeden z sojuszników Stalina na łamach gazety "Prawda" zaproponował, aby dzieciom organizować noworoczną zabawę z Dziadkiem Mrozem i Śnieżynką (jego wnuczką).

Tak więc świecki/bajkowy Дед Мороз, czyli Dziadek Mróz, który zgodnie z pogańskimi wierzeniami Słowian był bardzo surowy i niegdyś to jemu przynoszono podarunki, żeby był łagodny i nie mroził wszystkiego swoim posochem (laską), przychodzi od 1935 roku do dzieci najpóźniej, bo dopiero w Nowy Rok i rozdaje prezenty wraz ze Śnieżynką (Снегурочка).

Co by nie powiedzieć ja i moje dzieci nadal wierzymy w Świętego Mikołaja!

Mimo licznych różnic wszystkie przedstawione postacie łączy jedno - wszyscy niosą radość dzieciom i to jest najpiękniejsze!

A na koniec kilka ciekawych animacji dla dzieci: 

Niemiecki:

Angielski: 

Ukraiński:

Rosyjski: 

Jeżeli uważasz, że ten wpis przyda Ci się, kliknij „Lubię to” na moim profilu na FB: https://www.facebook.com/jezykidzieciom/ lub udostępnij go swoim znajomym. 

Dziękuję!