Czy dzieci dwujęzyczne zaczynają mówić później niż jednojęzyczne?

Niejednokrotnie słyszymy, że dzieci dwujęzyczne zaczynają mówić później w porównaniu do swoich rówieśników, opanowujących jeden język. Taką tezę niejednokrotnie stawiają zdecydowani zwolennicy dziecięcej dwujęzyczności, twierdząc, że dzieci wychowywane w dwóch kodach językowych robią mniejsze postępy w rozwoju językowym, niż gdyby obcowały wyłącznie z jednym językiem. Wiele badań naukowych obala jednak tę tezę. Kamienie milowe w rozwoju językowym przypadają w tym samym momencie rozwoju językowego, niezależnie od ilości przyswajanych języków. Wszystkim dzieciom w każdym miejscu na ziemi podobnie dużo czasu zajmuje dojście do etapu pierwszych sylab, następnie słów i przejścia do stadium dwuwyrazowego. W każdym miejscu na naszej planecie dzieci osiągają pewne umiejętności językowe w sześciomiesięcznych interwałach - poczynając od gaworzenia w wieku 6 miesięcy, poprzez pierwsze słowa w 12 miesiącu życia i przechodzą do stadium dwuwyrazowego w 18 miesiącu. Mimo, że wiek średni na całym świecie jest dość podobny, to u poszczególnych dzieci może mimo wszystko być mocno zróżnicowany. Pierwsze słowa mogą pojawić się już 5 miesięcy przed 12 miesiącem życia, lub 5 miesięcy po ukończeniu pierwszego roku. Stadium dwuwyrazowe dziecko może osiągnąć pomiędzy 12 a 24 miesiącem życia. Należy jednak pamiętać, by tych granic nie traktować w sposób sztywny. Jedno dziecko, którego rozwój jest bez zarzutu, może wypowiadać pierwsze słowa w sposób zrozumiały w 8 miesiącu życia, inne może równie dobrze się rozwijać i wypowiadać zrozumiale pierwsze słowa w 16 miesiącu życia, dlatego tak ważne jest, żeby nie porównywać dziecka do dzieci w sąsiedztwie bądź w rodzinie. Co więcej różnice tego typu mogą występować pomiędzy dziećmi tych samych rodziców. 

Przyjrzyjmy się zatem bliżej poszczególnym kamieniom milowym:

1. Gaworzenie

Etap ten dziecko osiąga w wyniku nagłego skoku rozwojowego. Wcześniej dziecko jest na etapie wokalizacji samogłoskowych, w wyniku skoku zaczyna artykułować spółgłoski i tworzyć sekwencje głosek takich jak "dada", "ada", "abu", "agu", "bu".

Gaworzenie w dojrzałej postaci rozwija się u dzieci pomiędzy 5 a 8 miesiącem życia. Z badań przeprowadzonych przez psycholingwistów wynika, że dzieci dwujęzyczne zaczynają gaworzyć średnio o 4 dni wcześniej niż dzieci jednojęzyczne. Jest to różnica zupełnie nieznaczna, wskazuje jednak na to, że dzieci dwujęzyczne nie tracą w tej kwestii na czasie, ucząc się dwóch języków.  

2. Pierwsze słowa

Podobnie jak w przypadku gaworzenia, badania nad wypowiadaniem pierwszych słów wskazują na to, że dzieci dwu- i jednojęzyczne osiągają ten etap w tym samym czasie. Są dzieci, które wypowiadają pierwsze słowa w wieku 11 miesięcy i takie, które robią to w wieku 17 miesięcy a nawet później. 

3. Początki gramatyki - wypowiedzi dwuwyrazowe

Jeśli chodzi o wczesne budowanie zdań, to obraz jest mniej wyraźny. Przeprowadzane badania odnosiły się głównie do niewielkich grup dzieci dwujęzycznych. 19 miesięcy to był średni wiek, w którym dziecko łączyło dwa wyrazy: "bucik Janka", "jeść nie". Niestety nie przeprowadzono jeszcze dużych badań wśród rodziców na temat pierwszych fraz ich dwujęzycznych dzieci. Publikacje badaczy języka pozwalają na wyciągnięcie wniosku, że tempo uczenia się konstrukcji gramatycznych a także poszczególne etapy nauki języka przebiegają podobnie u dzieci jedno- i dwujęzycznych. Rzekomo w wielu aspektach - od fonologii po gramatykę - rozwój dzieci dwujęzycznych podąża tym samym torem i w tym samym tempie co dzieci jednojęzycznych i to bez względu na język. Nie istnieje również żadne badanie naukowe, potwierdzające tezę, że dzieci dwujęzyczne potrzebowałyby więcej czasu na opanowanie języka. Niemniej jednak kolejne badania w tej kwestii na pewno będą podejmowane, żeby to potwierdzić. Póki co obserwacje dotyczące początków mowy są dość jednoznaczne. Mimo różnic kulturowych i różnic w wychowaniu poszczególne umiejętności językowe "dojrzewają" u dzieci na całym świecie w podobnym czasie. 

Teoria teorią, ale jestem jednocześnie bardzo ciekawa Waszego zdania na ten temat. Zakładam, że wielu z Was ma mnóstwo ciekawych doświadczeń i przemyśleń, związanych z wielojęzycznym wychowaniem dziecka. Serdecznie zachęcam do dzielenia się nimi w komentarzach! 

Literatura: 

Baker, C.: A parent’s and teacher’s guide to bilingualism. Clevedon, Philadelphia, Sydney: Multilingual Matters, 1995.

Baker, C. Foundations of Bilingual Education and Bilingualism. Clevedon, Philadelphia, Adelaide: Multilingual Matters Ltd, 1993

Fantini, A. Language Acquisition of a Bilingual Child. A Sociolinguistic Perspective. San Diego: College Hill Press, 1985.

Zurer Pearson B.: Jak wychować dziecko dwujęzyczne. Media Rodzina, 2013. 

Jeżeli uważasz, że ten wpis przyda Ci się, kliknij „Lubię to” na moim profilu na FB: https://www.facebook.com/jezykidzieciom/ lub udostępnij go swoim znajomym. Dziękuję!