W poszukiwaniu książki idealnej - czyli kryteria wyboru książki dla dzieci!

There is no friend as loyal as a book.

–Ernest Hemingway

Jak wiadomo, znalezienie lojalnego druha nie jest wcale proste, szczególnie gdy szukamy papierowego przyjaciela dla naszego dziecka, który ma towarzyszyć mu w wyciszeniu przed snem, ma stanowić rozrywkę po dniu spędzonym na zajęciach edukacyjnych w przedszkolu bądź w szkole, bądź ma dziecko zwyczajnie zająć, kiedy my nie mamy na to czasu. Półki w księgarniach uginają się od tysięcy propozycji, na stronach internetowych wybór jest nie mniejszy. Żeby dokonać dobrego wyboru i trafić na lekturę, która spodoba się dziecku, zaczynamy szukać recenzji na blogach "książkowych", bądź prosimy o poradę osoby, które na co dzień pracują z literaturą dziecięcą. Jak wybrać książkę idealną? Jak ocenić tę, którą mamy w ręku, bądź tę którą nam polecono? Osobiście uwielbiam czytać o książkach i z zapartym tchem śledzę wszelkie nowinki, a także korzystam z doświadczeń rodziców i nauczycieli, pracujących z konkretnymi lekturam, uwielabiam różnego rodzaju rankingi!

1. Ranking książek  

To właśnie punkt, od którego rozpoczynam poszukiwania! The Sunday Times opublikował swego czasu listę stu najlepszych książek dla dzieci, opracowaną przez specjalistkę w dziedzinie literatury i sztuki, recenzentkę literatury dziecięcej Nicolette Jones - „100 Best Children Books ”. Zachęcam do zapoznania się z listą - gawarnuję, że wiele z tych książek każdy z nas ma w swej biblioteczce! Oczywiście o gustach się nie dyskutuje - brytyjski gust może się nieco różnić od polskiego oraz od każdego indywidualnego. Warto jednak po niego sięgnąć, kiedy szukamy jakiejś inspiracj.

Choć wiele książek "z polecenia" można kupować niemalże w ciemno, to zawsze warto się zastanowić, czy dana pozycja faktycznie spodoba się dziecku. Książki są dziś dobrem ogólnodostępnym i w bardzo szybkim tempie można nimi zapełnić niejeden regał, dlatego zanim się zdecyduję na zakup kolejnego papierowego przyjaciela mojego dziecka, rozważam jego kupno w kilku najważniejszych kryteriach.

2. Czy książka faktycznie w odbiorze przeznaczona jest dla grupy wiekowej mojego dziecka?

To chyba najtrudniejsze kryterium w przypadku książek obcojęzycznych. Jeśli szybko określimy grupę wiekową, dla której książka jest dedykowana, musimy ustalić, czy język, którym jest napisana, dostosowany jest również do tej grupy wiekowej. O ile nie ma problemu z dziećmi wychowanymi dwujęzycznie, o tyle pojawia się on w sytuacji, gdy dziecko ma swój język wiodący, np. polski, czyta w nim opasłe tomy Opowieści z Narnii, ale w języku angielskim nie jest jeszcze gotowa na odbiór literatury na tym poziomie. Dlatego ustalamy na początek kompleksowość języka, długość tekstu, ilość obrazków. Im starsze dziecko, tym bardziej wymagający językowo może być tekst i tym mniej obrazków dziecko potrzebuje, by właściwie odebrać przekazywaną fabułę i odwrotnie. Dlatego też zakładamy, że średnio dzieci w wieku jak poniżej, będą zainteresowane następującymi pozycjami:

• 0 – 2 lata: książki obrazkowe
• 3 – 5 lat: książki obrazkowe i do czytania przez rodzica
• 6 – 7 lat: książki do czytania przez rodzica i książeczki do pierwszego czytania
• 8 – 12 lat: powieści dla dzieci
• od 12 lat: powieści dla młodzieży

3. Czy język, którym napisana jest książka, dostosowany jest do umiejętności dziecka?

Książki obrazkowe dla dzieci do 5 lat zazwyczaj mają dość prostą strukturę: teksty są krótkie, zdania proste. Występują w nich rymy, powtórzenia, onomatopeje i stosowane są zabiegi słowotwórcze.  Książki do czytania przez rodziców dla dzieci od 6 r.ż. zawierają już bardziej obszerne historie i stosowane w nich sformułowania są nieco trudniejsze.  Jeżeli dziecko czyta samo, język musi być dostosowany do jego wiedzy i umiejętności. Książeczki do pierwszego czytania powinny być zatem krótkie i językowo nieskomplikowane: krótkie słowa, krótkie zdania, prosta struktura tekstu. Powieści od 8 lat są zasadniczo językowo bardziej wymagające, ale i w nich autorzy często rezygnują ze stosowania trudnych wyszukanych słów i zawiłych sformułowań. Język w powieściach dla młodzieży językowo niewiele różni się od języka dorosłych.

4. Czy objętościowo książka jest dostosowana do możliwości dziecka?

Książki dla dzieci dla najmłodszych zawierają mało słów bądź zdań. Książki obrazkowe dla dzieci od 3 do 5 lat zawierają najczęściej 12 stron podwójnych a ich treść nie przekracza 10 000 znaków ze spacjami.  Książki do czytania dla dzieci zawierają najczęściej od 30 do 80 stron. Powieści dla dzieci są już nieco dłuższe: 100 do 150 stron tekstu, a nawet i więcej! Powieści dla młodzieży objętością nie różnią się od książek dedykowanych dorosłym czytelnikom.

5. Czy postać głównego bohatera spodoba się dziecku?

Jeżeli główny bohater jest dzieckiem, wówczas powinien być starszy o rok - dwa od docelowego czytelnika. Dzieci chętnie czytają książki o starszych od siebie dzieciach. Książeczki z młodszymi dziećmi dedykowane są zazwyczaj maluchom.

6. Czy tematyka książki jest odpowiednia?

Książki dla dzieci najczęściej dotyczą głównych potrzeb docelowej grupy czytelników. Dla młodszych dzieci najciekawsze będą tematy związane z doświadczeniami dnia powszedniego, lękami bądź rodziną. Starsze dzieci chętnie posłuchają / poczytają o przyjaźni oraz o szkole, z przyjemnością sięgną po książki o tematyce przygodowej, a także po książki detektywistyczne.  Młodzież będzie zainteresowana tematyką, która jest ciekawa również dla dorosłych, najczęściej wybieranymi tematami będzie jednak przyjaźń, stawanie się dorosłym oraz miłość.

7. Co ze światem fantazji?

Dzieci najczęściej chętnie sięgają po fantastykę: mówiące zwierzęta, przedmioty ożywione, posiadające wyjątkowe umiejętności etc. Im bardziej zaskakujący wątek, tym większe zainteresowanie małego słuchacza / czytelnika.

8. Jaka jest struktura tekstu?

W książkach, w których przeważają ilustracje, w centrum opowiadania jest zwykle postać, której czytelnik towarzyszy do końca opowiadanej historii. Zwykle postać zadaje na początku jakieś pytanie i czytelnik śledzi to, w jaki sposób owa postać poszukuje odpowiedzi i ją naturalnie znajduje.

Powieści dla dzieci zwykle dotyczą nie tylko jednej postaci, lecz całej grupy postaci! Na przykład główny wątek dotyczy jakiejś rodziny, grupy przyjaciół bądź dzieci z jakiegoś osiedla. Każdy z rozdziałów opisuje jeden epizod, by na koniec opowiadania stworzyć spójną całość.

Im starsza grupa docelowa czytelników, tym bardziej książki przypominają literaturę młodzieżową. Jedna historia opowiadana jest wielowątkowo w wielu rozdziałach.

9. Czy dziecku spodobają się ilustracje?

Im młodsze dziecko, tym więcej obrazków i mniej tekstu. Taką zasadę zauważyć można podczas przeglądania niejednej książki dla maluchów. W przypadku książek do nauki czytania ilustracje zajmują sporo miejsca, im dziecko starsze tym bardziej na pierwszy plan wysuwa się tekst. W powieściach dla dzieci od 8 r.ż. są jeszcze bogato ilustrowane. Dla dzieci od 12 r.ż. dominował będzie sam tekst. Bardzo często na wybór lektury dla dziecka wpływają ilustracje, które niejednokrotnie zachęcają malucha do samodzielnego czytania. Najpopularniejszymi ilustratorami dziecięcej literatury brytyjskiej są Beatrix Potter, Ernest Howard Shepard, Peggy Fortnum, Pauline Baynes, Judith Kerr, Eric Hill, Sir Quentin Blake, Raymond Briggs, Charles Roger Hargreaves, Nick Sharratt (zestawienie). Moim dzieciom przypadły do gustu ilustracje Axela Schefflera i Erica Carla, które w niebanalny sposób obrazują treść ilustrowanych książek - dla mnie osobiście to już ważny trop przy wyborze książki do dziecięcej biblioteczki.

10. Czy wydawnictwo ma znaczenie w wyborze książki?

Ladybird Books, Scholastic, Puffin Books, Nosy Crow oraz coraz bardziej popularny u nas Usborne Publishing to wydawnictwa, których książki osobiście kupuję często "w ciemno". Nigdy się na nich nie zawiodłam, wszystkie ichnie publikacje, które trafiły na nasze półki były z radością przyjęte przez wszystkich domowników, dlatego z czystym sumieniem mogę je polecić.

To główne kryteria, których staram się trzymać, żeby moje pociechy mogły wzrastać wśród wartościowych książek, które są dostosowane do ich wieku, rozwoju i zainteresowań.  Bez książek dzieciństwo było by bardzo ubogie...

There are many little ways to enlarge your child’s world. Love of books is the best of all.

–Jacqueline Kennedy Onassis

Jeżeli uważasz, że ten wpis przyda Ci się, kliknij „Lubię to” na moim profilu na FB: https://www.facebook.com/jezykidzieciom/ lub udostępnij go swoim znajomym. Dziękuję!